Ethereum L2: Refah ve Gizli Riskler

Ethereum'in Katman 2 ağları olan Arbitrum, Base ve zkSync, Dencun güncellemesi maliyetleri %99 oranında düşürdükten sonra daha hızlı ve daha ucuz işlemler sunarak ana faaliyet merkezleri haline geldi.

Parçalanma, merkezi sıralayıcılar ve zayıf token modelleri, hızlı benimsemelerine rağmen L2 büyümesini zayıflatabilecek gizli riskleri ortaya çıkarıyor.

Uzun vadeli vizyon "Süper Zincir"dir: L2 adalarını ortak yönetim, likidite ve kesintisiz kullanıcı deneyimi ile uyumlu bir ağa birleştirmek.

DARBOĞAZDAN ATILIM: KATMAN 2'NİN YÜKSELİŞİ

Neredeyse bir on yıldır, Ethereum'un hikayesi tıkanıklık ve ölçeklenebilirlik arasında bir çekişmeye dönüştü. 2017'de CryptoKitties ağı dondurdu. 2021'de DeFi ve NFT'ler gaz ücretlerini acı verici seviyelere çıkardı. Temel katmanda, Ethereum yalnızca birkaç düzine işlemi saniyede işleyebilir. Bu fiziksel sınır, L1'de tek başına geniş pazara yönelik uygulamaları taşıyamayacağı anlamına geliyor. Topluluk bir sonuca vardı: her şeyi tek bir "otoyol" üzerinden zorlamak yerine, modüler, çok katmanlı bir tasarıma geçin. L1 güvence sağlayacak ve sonuçlandıracak. L2 ise işleyecek.

Temel mekanizma rollup'tır. Birçok işlemi off-chain olarak toplar, sıkıştırır ve verileri L1'e geri gönderir. İyimser rolluplar "geçerli varsayıp, sonra itiraz et" yöntemini kullanır. Arbitrum ve Base önde gelen örneklerdir. ZK rolluplar, off-chain hesaplamanın doğru olduğunu kanıtlamak için kriptografik geçerlilik kanıtları kullanır. zkSync önemli bir örnektir. Dikey L2'ler de ortaya çıkmıştır. Immutable X, NFT'ler ve oyunlar için optimize edilmiştir. Bu, kullanıcılar için daha düşük ücretler ve daha hızlı onaylar getirir. Yaratıcılar için ise deneme yapma alanını geri kazandırır.

Gerçek dönüm noktası 2024'ün başlarında Dencun ile geldi. EIP-4844, rollupların verileri düşük maliyetle gönderebileceği blob alanını tanıttı. Maliyetler %99'a kadar düştü. Base, 4.2 milyondan fazla işlemin gerçekleştiği günler kaydetti. Büyük L2'lerde aktif adresler arttı. Günlük faaliyet L2'ye kayarken, Ethereum L1 nihai hakem olarak kaldı. L2'ler, Ethereum'u "elit bir oyun" olmaktan çıkarıp sıradan kullanıcıların erişebileceği bir şeye geri çekti.

PARÇALANMANIN MALİYETİ: LİKİDİTE VE KULLANICI DENEYİMİ KIRILMALARI

Yüzeyin altında yeni bir gerginlik büyüyordu: parçalanma. Her L2 bir ada. Arbitrum üzerindeki varlıklar, varsayılan olarak Base likiditesine erişemez. Kullanıcılar köprüleri kullanmak zorundadır. Bu, sermaye verimliliğini düşürür ve deneyimi olumsuz etkiler. Optimistik rolluplarda, L1'e geri çekilme işlemleri yedi güne kadar sürebilir. Solana gibi zincirlerle olan tezat—burada işlemler anında gerçekleşiyor gibi hissediliyor—keskin.

Köprüler risk ve sürtüşme ekler. Arayüzler kafa karıştırıcıdır. Bekleme süresi uzundur. Geçmişteki istismarlar kullanıcı hafızasında büyük bir yer kaplar. Birçok insan için bu parçalı deneyim, "Web3 gelecek milyar için" ile çelişiyor. Adalarda sıkışmış sermaye, derin bir likidite okyanusu oluşturamaz. Göllerde kalır.

Temel sorun, sıralayıcı merkeziyeti. Performans hedeflerine ulaşmak için, çoğu Katman 2, tek bir veya küçük bir grup operatör tarafından işletilen sıralayıcılara dayanıyor. 2024'te, birkaç Katman 2 kesintiler yaşadı - Ethereum L1 sağlıklı kalırken bile. Starknet, Linea ve Polygon, sıralayıcı sorunlarına bağlı kesintiler gördü. Sistem düzeyindeki risk değişiyor. Artık L1 üzerinde %51 saldırısı ile ilgili değil, daha çok gerçekçi bir Katman 2 kesintisi, istismarı veya sansürü ile ilgili. Pratikte, kullanıcıların şimdi hissettiği "Ethereum", birkaç Katman 2 operatörüne ve onların çalışma sürelerine bağlı.

YENİDEN YAPILANDIRILAN EKONOMİ: ETH VE TOKENLAR İÇİN İKİLİ İKİLEM

EIP-1559, ETH'ye güçlü bir yanma anlatısı kazandırdı. Yüksek ücretler arz azaltımını ve "ultrasound para" yolunu tetikledi. EIP-4844 bu motoru zayıflattı. Artık L2 verileri ucuz olduğundan, yanma süreçlerini destekleyen L1 ücretleri düştü. Daha düşük zincir içi aktivite durumu kötüleştirdi. ETH arzı daha az deflasyonist hale geldi, bazen enflasyonist oldu. Ölçekleme işe yaradı. Ancak bu, ETH'nin parasal primini de azalttı.

L2 tokenlerinin kendi zorlukları var. Birçoğu yönetişim dışında pek bir şey yapmıyor. Kullanıcılar, token faydası için değil, hız ve maliyet için L2'lere geçiyor. Airdrop'lar sona erdikten sonra, bazı ağlar aynı soruyla karşılaşıyor: kullanıcıları nasıl tutabiliriz ve gerçek değer yakalamayı nasıl finanse edebiliriz? Yüzlerce rollup arasındaki rekabet, güçlü ağ etkileri oluşturmayı zorlaştırıyor. Bu arada, yüksek performanslı L1'ler basit bir hikaye sunuyor: tek bir zincir, yedi günlük beklemeler yok, köprüleme nedeniyle zihinsel yük yok. Birçok kullanıcı için, basitlik kazanıyor.

Yine de, kurumlar iyimserliğini koruyor. Bazı modeller, Katman 2 ağlarının 2030 yılına kadar toplam piyasa değerinin 1 trilyon dolara yaklaşabileceğini öngörüyor. Ancak o gelecek, temel sorunların çözülmesine bağlı: parçalanmış likidite, merkezi sıralayıcılar ve zayıf değer yakalama. Bunlar olmadan, Katman 2 refahı geçici bir teşvik patlaması gibi görünme riski taşıyor, kalıcı bir kamu malı döngüsü değil.

ADALARDAKİ YOLCULUKTAN KITAYA: SÜPER ZİNCİRE GİDEN BİR YOL

Bugünkü Ethereum, parlak Katman 2 adalarının bir takımadası gibi görünüyor. Adaları bir kıtaya dönüştürmek için ekosistemin hem mühendisliğe hem de yönetişime ihtiyacı var. Teknoloji açısından, sıralamanın merkeziyetsizleştirilmesi, paylaşılan sıralama katmanlarının inşa edilmesi ve çapraz Katman 2 iletilerinin standartlaştırılması artık öncelikler. OP Stack ve ZK Stack gibi modüler yığınlar, Katman 2'leri başlatma maliyetini düşürüyor. Ortak bir mesaj otobüsü, sözleşmeleri alanlar arasında konuşturabilir. Zamanla, geliştiricilerin Katman 2'ler arasında API çağırmayı kolayca yapar gibi yönlendirme yapabilmesi gerekiyor.

Yönetim tarafında, netlik ve uyum en önemli unsurlardır. Sıralayıcı setlerini nasıl genişletiyoruz? Acil durum yetkilerini kim elinde bulunduruyor ve bu yetkiler hangi sınırlar içinde? Köprü anlaşmazlıklarına kim hakemlik ediyor? Kamu mallarını kim finanse ediyor ve sonuçlar nasıl ölçülüyor? Bu seçimler, "süper zincir"in yalnızca dağınık bir zincir koleksiyonu değil, bir ağlar ağı olarak ortaya çıkıp çıkamayacağını belirleyecektir. Coinbase tarafından OP Stack üzerinde inşa edilen Base, paylaşılan yükseltmeler, yönetim ve gelirler için Optimism Collective ile birlikte çalışarak bu vizyona yönelik pratik bir adım atmaktadır.

Son kullanıcılar hangi zincire dokunduklarını umursamayacaklar. Hızlı, güvenli ve ucuz olmasına önem verecekler. Çapraz zincir yönlendirmesi görünmez hale geldiğinde, cüzdanlar bağlamı otomatik olarak algıladığında ve alanlar arasında uyarı olmadan geçiş yaptığında, varlıklar katmanlar arasında tarayıcı sekmeleri gibi hareket ettiğinde, modüler karmaşıklık görünümden kaybolacaktır. O noktada, Ethereum artık bir ana ağ artı birçok uydu gibi hissettirmeyecek. Bir bütünleşik kıtasal raf gibi hissedecek—ürün deneyimi açısından herhangi bir yüksek performanslı L1 ile rekabet edebilecek, aynı zamanda Ethereum’un güvenilir tarafsızlık ve güvenlik gibi temel vaatlerini yerine getirebilecektir.

Son oyun “Ethereum'un Solana'yı yenmesi” değil. “Ethereum'un evrim geçirmesi.” Merkezi sistemlerin kazanmak için kullandığı UX farkını kapatırken, merkeziyetsizlik ve nihai garanti köklerini korur. Refah ve risk birlikte yükselecek. Sonuç, ekosistemin parçalı adalardan tutarlı, yönetilen, değer paylaşan bir süper zincire geçiş yolculuğunu tamamlayıp tamamlayamayacağına bağlı.

〈Ethereum L2: Refah ve Gizli Riskler〉 bu makale ilk olarak 《CoinRank》da yayımlandı.