Japonya'nın Yaşlanan Krizi: Artan Emeklilik Yaşlarının Ardındaki Gerçek

Emeklilik yaşı düzenlemelerindeki son değişiklikler, dünya genelindeki çalışanlar arasında önemli tartışmalara yol açtı. Birçok kişi artık bazı gelişmiş ülkelerin emeklilik yaşlarını 65'in çok üzerine çıkardığını fark ediyor; bu ülkeler arasında Avustralya, Danimarka, Yunanistan, Kanada ve Japonya bulunmaktadır.

Japonya, dünyanın en ciddi yaşlanma krizlerinden biriyle karşı karşıya kalarak, 2021'de önemli bir politika değişikliği yaptı. Hükümet, erkekler için yasal emeklilik yaşını 65 olarak korurken, çalışanların çalışma hayatlarını gönüllü olarak 70 yaşına kadar uzatma seçenekleri sundu.

Japonya'da Emeklilik Yaşı Uzatmalarının Deseni

Tarihsel trendlere bakıldığında, Japonya'nın emeklilik yaşını her 10-20 yılda bir yaklaşık beş yıl uzattığı görülmektedir. Bu uzatmalar genellikle öncelikle isteğe bağlı seçenekler olarak başlar ve sonunda zorunlu gereklilikler haline gelir. Japonya'nın 60 yaşındaki emeklilik sistemi 1986 yılında kurulmuş ve 1998 yılında tamamen zorunlu hale gelmiştir. Benzer şekilde, "65 yaşındaki emeklilik" sistemi 2006 yılında başlamış ve 2013 yılında tamamen zorunlu hale gelmiştir.

Bu model önemli bir soruyu gündeme getiriyor: Japonya'nın mevcut "gönüllü uzatma" uygulaması 70 yaşına kadar önümüzdeki on yıl içinde tüm çalışanlar için zorunlu hale gelecek mi? Eğer öyleyse, yakında şirketlerin çalışanlarının 70. doğum günlerini düzenli olarak kutladığını görebiliriz.

Japonya'da Yaşlı İstihdamının Gerçekliği

Sonuna Kadar Çalışmak mı?

Japonya'nın yaşlı nüfusunun aktif bir şekilde istihdamda kalma olgusu uluslararası alanda geniş çapta tanınmaktadır. Ancak, bu gerçeği bizzat deneyimlemek, Japonya'nın yaşlı iş gücünün karşılaştığı zorluklar hakkında daha derin anlayışlar sunmaktadır.

2017 itibarıyla Japonya'da 9,12 milyon yaşlı işçi vardı. Bugünün iş gücünde, her yedi çalışandan biri 60 yaşın üzerinde - bu oran son 20 yıldır sürekli artış göstermektedir.

70 yaşında emekli olduktan sonra bile, birçok Japon emekli teknik danışmanlık veya danışmanlık görevlerinde yeniden istihdam edilmeye devam ediyor. Bu, 2016 yılında önerilen Japonya'nın "100 yıllık yaşam konsepti"ni yansıtmakta olup, herkesin uzun yaşam süreleri boyunca iş gücünde aktif kalabileceği bir toplum yaratmayı amaçlamaktadır.

Bu kavram iki farklı perspektiften görülebilir:

• İyimser bakış açısı: yüzyıllık üretken bir yaşam planlamak
• Gerçekçi bakış: çalışma gerekliliklerini yaşamın ilerleyen dönemlerinde uzatmak

Uzun Çalışma Hayatlarını Sürüten Yapısal Faktörler

Japonya'nın yaşam boyu istihdam sistemi ve kıdem esaslı terfi, bu uzun çalışma hayatı kavramının temelini oluşturur. Japonya'da tam zamanlı istihdam genellikle iki kategoriye ayrılır: sözleşmeli istihdam ve daimi pozisyonlar. Çoğu Japon, mezuniyet sonrası hemen daimi pozisyonlar elde eder ve aslında yaşam boyu istihdam sözleşmelerine giriş yapar. Performans ölçütlerinden bağımsız olarak, ücretler ve pozisyonlar genellikle hizmet yılına dayalı olarak düzenli bir şekilde artar ve bu da sistem benzeri bir istikrar yaratır.

Bu yapı önemli sonuçlar doğurmaktadır. Çalışan bireylerin gelirlerinin yıllık olarak arttığı bir sistemde, 50-60 yaşlarındaki çalışanlar genellikle daha genç meslektaşlarından daha yüksek maaşlar alır. Emeklilik yıllarına yaklaşmalarına veya girmelerine rağmen, genellikle ailenin ana sağlayıcıları olmaya devam ederler.

Emeklilik genellikle aile gelirinde keskin bir düşüşe neden olur ve çalışmaya devam etme konusunda güçlü teşvikler yaratır. Birçok yaşlı Japon için emekliliği ertelemek, ailelerinin yaşam standartlarını korumak için bir gereklilik haline gelir.

Finansal Gerçekler: Yetersiz Emeklilik Desteği

Hem ailelerin hem de hükümetin emekliliği erteleme konusunda güçlü nedenleri var. Japonya'nın artan yaşam beklentisi, yasal emeklilik yaşını yükseltmek için temel bir gerekçe olarak hizmet ediyor.

1960 yılında, Japon erkeklerin ortalama yaşam süresi sadece 65 yıldı. 2022 yılına gelindiğinde, bu dramatik bir şekilde 81 yıla ve kadınlar için 87 yıla yükselmiştir. Çoğu Japon vatandaşı, geleneksel emeklilik yaşında sağlıklı ve çalışabilir durumda kalmaktadır.

Uzun yaşam süreleri olumlu sağlık sonuçlarını yansıtırken, vergi desteğine dayanan emeklilik ve sağlık sistemleri üzerinde önemli bir baskı yaratmaktadır. Önceki emeklilik yaşı standartlarını korumanın rahatsız edici gerçeği, emeklilik sistemini mali açıdan sürdürülemez hale getireceğidir.

Bugün, Japonya'nın savaş sonrası "baby boomer" nesli emeklilik yaşına yaklaşmaktadır. Japonya Ulusal Nüfus ve Sosyal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü (IPSS)'ndan elde edilen modellere göre, 65 yaş ve üzeri vatandaşların oranı mevcut %29'dan 2040 yılına kadar yaklaşık %35'e yükselebilir.

Aynı zamanda, Japonya, uzman tahminlerinin altına düşen bir doğum oranı ile karşı karşıya. Tahminler 2023 yılında yaklaşık 840,000 doğum olacağını öngörürken, gerçek rakam yalnızca yaklaşık 727,000 oldu.

Bu doğum oranlarındaki düşüş ve yaşlanan nüfus kombinasyonu, tüm emeklilik sistemini tehdit eden sürdürülemez bir demografik yapı oluşturuyor.

Yeterli çalışma çağındaki vergi mükellefi olmadan, bu kadar kapsamlı bir emeklilik sistemini desteklemek imkansız hale gelir. Bu dengesizlik büyüdükçe, yaşlı vatandaşlara yapılan emeklilik ödemeleri kaçınılmaz olarak azalacak ve bu da genişletilmiş iş gücü katılımı için mali baskı yaratacaktır.

Yetersiz emekli maaşına sahip yaşlılar için, minimal fiziksel veya zihinsel çaba gerektiren pozisyonlarda çalışmak, hem aile gelirini artırma hem de emekliliğin getirdiği potansiyel izolasyonu ele alma gibi çoklu amaçlara hizmet eder.

Kalıcı pozisyonlardan emekli olduktan sonra, birçok yaşlı Japon, hizmet sektöründe sözleşmeli çalışan olarak işe girmektedir. Yaygın roller arasında süpermarket kasiyerleri, taksi şoförleri, konaklama hizmetleri ve emlak yönetimi pozisyonları bulunmaktadır. Mevcut politikalar, işletmelere yaşlı işçileri işe alırken önemli esneklik sağlamaktadır; saatlik ücretler, ek sosyal güvenlik yükümlülükleri olmaksızın belirlenebilmektedir – bu da onları daha genç işçilere kıyasla mali olarak cazip hale getirmektedir.

Emekliliğin Gerçekliği ve Hedefi

Emeklilik Hayalleri Ekonomik Gerçekle Buluşuyor

Tamiko Honda, 91 yaşında, Japonya'daki McDonald's'ın en yaşlı kadın çalışanı olma unvanını taşıyor. İşitme ve görme yetisindeki azalmaya rağmen, Kumamoto Şehri'ndeki bir McDonald's'ta temizlikçi olarak haftada beş gün çalışıyor.

Benzer şekilde, 96 yaşındaki Yoshimitsu Yabuta, Toyama Prefektörlüğü'ndeki bir McDonald's'ta haftada dört gün, gece 11'den sabah 5'e kadar temizlik yapıyor. Televizyon röportajlarında, her iki yaşlı da çalışmanın sağlık yararları, sosyal bağlantılar ve yaşam amacı sağladığını ifade etti. Bay Yabuta, 100 yaşına kadar çalışmaya devam etme arzusunu bile belirtti.

Bu olağanüstü durumlar birçok Japon yaşlısını ilham veriyor. Ancak, bunlar normdan ziyade istisnaları temsil ediyor.

Çoğu Japon yaşlı gerçekten emeklilikten ziyade sürekli çalışmayı mı tercih ediyor? Kanıtlar aksi yönde.

90'lı yaşlarına kadar çalışabilen olağanüstü bireyler tüm nüfuslarda mevcutken, çoğu insan benzer fiziksel ve zihinsel dayanıklılığa sahip değildir. Çoğunluğu rahat emeklilik yıllarının tadını çıkarmayı arzuluyor.

Bu önemli bir soru yaratıyor: Japonya'da rahat bir emeklilik için hangi finansal kaynaklar gereklidir? Bu, Japon toplumunda "emeklilik sonrası fon sorunu" olarak adlandırılır.

2017 verilerine göre, Japonya İçişleri ve İletişim Bakanlığı'na göre, istihdamı olmayan emekli çiftlerin, rahat bir emeklilik yaşam standardını sürdürebilmeleri için devlet emekli maaşlarının ötesinde yaklaşık 20 milyon yen tasarrufa ihtiyaçları olacaktır.

20 milyon yen varlık, huzurlu bir emeklilik için minimum mali güvenliği temsil eder. Para biriminin dolarlar veya avrolarla kıyaslandığında daha düşük bir değere sahip olmasına rağmen, bu miktarı biriktirmek zordur. Birçok hane, eşlerin uzun süre ev hanımı olması nedeniyle sınırlı kazanç potansiyeli ile karşı karşıyadır ve aile geliri genellikle kocaların maaşlarına bağımlıdır.

Japon bankaları yıllardır sıfıra yakın faiz politikalarını sürdürürken, ekonomik balonun çöküşünün ardından gayrimenkul değerleri sürekli olarak düştü. Daha önce değerli olan tatil mülkleri "negatif varlıklar" haline dönüştü. Uluslararası finansal ürünlere yatırım yapanlar dışında, çoğu ailenin ekonomik dalgalanmalara dayanmasının ardından sınırlı tasarrufu var.

COVID-19 pandemisi sonrası, Japonya enflasyon ve para birimi değer kaybı ile ek zorluklarla karşılaştı ve bu durum "20 milyon yen emeklilik sorununu" daha da kötüleştirdi. Gıda ve temel ihtiyaç maddeleri birçok fiyat artışına uğrarken, emekli maaşları sabit kaldı. Yetişkin çocukları olanlar genellikle daha genç nesillere maddi destek vermeye devam ediyor.

Japonya'nın yaşlı nüfusunun üzerindeki finansal baskı önemli ölçüde devam ediyor.

Japonya'nın nüfus ve emeklilik sorunları, birçok gelişmiş ekonominin yakında karşılaşacağı sorunların bir önizlemesini temsil etmektedir. Küresel nüfuslar yaşlandıkça ve geleneksel emeklilik sistemleri artan baskıyla karşılaştıkça, dijital varlıklar da dahil olmak üzere finansal yenilikler, bu yapısal zorlukların üstesinden gelmede bir rol oynayabilir.