Layer-0: Định hình lại blockchain với Mainchain và Sidechain

Công nghệ blockchain vốn dĩ rất phức tạp, bao gồm nhiều lớp vận hành tạo nên sức mạnh chuyển đổi của nó. Khi các thuật ngữ như layer-1 và layer-2 đã trở thành quen thuộc, thì một lớp nền tảng mới đã xuất hiện: layer-0. Layer-0 là giao thức blockchain căn bản, là nền tảng cho nhiều đồng coin và token đang được giao dịch sôi động trên thị trường tiền mã hóa hiện nay.

Tổng quan về Blockchain

Trước khi khám phá blockchain layer-0, cần nhắc lại những khái niệm cơ bản. Đối với người mới, blockchain là sổ cái giao dịch công khai dưới dạng số hóa, được phân phối và bảo mật bằng công nghệ mật mã. Cấu trúc chủ đạo của blockchain gồm năm lớp: hạ tầng phần cứng, dữ liệu, mạng lưới, đồng thuận và ứng dụng.

Năm lớp này phải thực hiện đúng chức năng để blockchain vận hành ổn định. Điều này bao gồm việc lưu trữ dữ liệu giao dịch và đảm bảo mọi nút mạng đều đạt đồng thuận trước khi xác thực giao dịch. Mỗi lớp đều mang ý nghĩa trọng yếu đối với sự toàn vẹn, bảo mật và hiệu quả của mạng blockchain.

Tìm hiểu các giao thức blockchain

Khi tìm hiểu về blockchain, bạn sẽ bắt gặp các thuật ngữ như layer-1 và layer-2. Đây là các loại giao thức blockchain khác nhau, mỗi loại đảm nhận vai trò riêng trong hệ sinh thái tổng thể. Hiểu rõ các lớp này là điều kiện cần để nắm vững cách vận hành của blockchain layer-0.

Giao thức Blockchain Layer-1

Phần lớn người dùng biết đến layer-1 vì đây là nền tảng của các đồng tiền mã hóa lớn như Bitcoin và Ethereum. Layer-1 thường xuất hiện trên báo chí trong các sự kiện như halving hoặc các đợt nâng cấp lớn. Đây là các mạng lưới độc lập, xử lý giao dịch, triển khai công nghệ mật mã để bảo mật và tạo khối mới.

Khi nhu cầu sử dụng tăng cao, mainchain có thể bị tắc nghẽn, khiến tốc độ xử lý giao dịch chậm lại và phí gas tăng. Các giải pháp mở rộng như layer-2 xuất hiện để giải quyết vấn đề này.

Giao thức Blockchain Layer-2

Layer-2 được xây dựng trên nền tảng layer-1 hiện có, tập trung vào việc mở rộng quy mô để giảm tải cho layer-1. Có thể hình dung layer-1 như tuyến cao tốc đông đúc, còn layer-2 là các làn đường phụ giúp giảm tắc nghẽn. Bằng cách xử lý giao dịch ngoài chuỗi chính, layer-2 giảm áp lực và mang lại trải nghiệm blockchain nhanh, mượt cho người dùng.

Giao thức Blockchain Layer-0

Layer-0 cung cấp hạ tầng cốt lõi để xây dựng toàn bộ các blockchain layer-1. Nó xác định kiến trúc nền và quy định cách giao tiếp giữa các blockchain, từ đó tạo ra khả năng tương tác và chia sẻ dữ liệu liền mạch. Layer-0 khắc phục các hạn chế của các mạng layer-1 đơn khối như khả năng tương tác kém và tắc nghẽn quy mô. Thiết kế mô-đun của nó cho phép cộng đồng tùy chỉnh blockchain cho từng mục tiêu chuyên biệt.

Layer-0 Blockchain hoạt động như thế nào?

Blockchain layer-0 vận hành theo kiến trúc dựa trên sidechain với ba thành phần chính:

• Mainchain, chịu trách nhiệm truyền dữ liệu giữa các layer-1 được xây dựng trên giao thức layer-0.
• Các sidechain, tức các layer-1 chuyên biệt, được kết nối với mainchain.
• Giao thức truyền thông liên chuỗi, giúp chuẩn hóa việc trao đổi dữ liệu giữa các layer-1.

Ví dụ, Polkadot—blockchain layer-0 hàng đầu—sử dụng relay chain làm mainchain. Các chuỗi song song gọi là parachain là các sidechain layer-1 chuyên biệt hoạt động trên relay chain. Giao thức XCMP (Cross-Consensus Message Passing) của Polkadot đảm bảo khả năng tương tác và kết nối giữa các hệ đồng thuận.

Lợi ích của giao thức Blockchain Layer-0

Layer-0 mang lại nhiều lợi thế quan trọng cho hệ sinh thái blockchain:

Khả năng mở rộng: Bằng cách phân phối giao dịch qua nhiều lớp, layer-0 gia tăng hiệu quả mạng và hỗ trợ khối lượng giao dịch lớn mà vẫn đảm bảo bảo mật. Nhờ đó, mạng lưới dễ dàng mở rộng theo nhu cầu người dùng.

Tùy biến: Nhà phát triển có thể xây dựng các blockchain layer-1 chuyên biệt cho từng mục tiêu, tận dụng khả năng tương tác mà layer-0 cung cấp. Ví dụ gồm các layer-1 phục vụ GameFi hoặc DApp.

Đổi mới: Tính mô-đun của layer-0 thúc đẩy phát triển và thử nghiệm các tính năng, ứng dụng mới. Blockchain Venom chẳng hạn ứng dụng sharding động để điều chỉnh số lượng và kích thước các shard chain theo thời gian thực, đáp ứng nhu cầu xử lý.

Layer-0 Blockchain vs Layer-1: Khác biệt ra sao?

So sánh trực tiếp nhất đối với chuyên gia blockchain là giữa blockchain layer-0 và layer-1.

Điểm tương đồng

Về bản chất, cả layer-0 lẫn layer-1 đều hướng đến tối đa hóa lợi ích phi tập trung, đồng thời đối mặt với giới hạn bộ ba blockchain. Những điểm tương đồng chính gồm:

Phi tập trung: Cả hai lớp đều ngăn kiểm soát tập trung, phân quyền vận hành và quản trị cho các nút mạng.

Bảo mật: Đều sử dụng mật mã tiên tiến bảo vệ dữ liệu, chống giả mạo.

Khả năng mở rộng: Mỗi lớp đều nỗ lực tối ưu hóa thông lượng giao dịch, lưu trữ dữ liệu và đồng thuận hiệu quả khi mạng lưới lớn lên.

Minh bạch: Bất kỳ ai truy cập blockchain explorer đều có thể kiểm tra giao dịch và trạng thái mạng.

Điểm khác biệt

Tuy nhiên, khác biệt giữa hai lớp này vô cùng rõ nét:

Tiện ích nền tảng: Layer-0 là hạ tầng xây dựng blockchain, còn layer-1 trực tiếp xử lý giao dịch và đồng thuận.

Khả năng mở rộng: Blockchain layer-1 thường gặp vấn đề quy mô do cấu trúc đơn khối, gây tắc nghẽn. Layer-0 cho phép nhiều layer-1 tương tác, giúp điều hướng giao dịch hiệu quả giữa các chuỗi.

Tính linh hoạt: Layer-0 với kiến trúc linh hoạt hỗ trợ đa dạng blockchain layer-1 tùy chỉnh, mỗi blockchain có đặc điểm và cơ chế đồng thuận riêng. Ngược lại, layer-1 thường cứng nhắc hơn về thiết kế.

Các ví dụ nổi bật về Layer-0 Blockchain

Các giao thức layer-0 tiêu biểu gồm:

Avalanche (AVAX): Avalanche hỗ trợ nhiều blockchain layer-1 thông qua các mainchain—P-Chain, X-Chain và C-Chain. Mỗi mainchain phụ trách nhiệm vụ riêng, tối ưu hóa hiệu suất cho từng mục đích sử dụng. Avalanche rất thích hợp cho các dự án GameFi nhờ thông lượng cao, phí thấp, bảo mật mạnh và bộ công cụ phát triển tốt.

Cosmos (ATOM): Được gọi là "Internet của Blockchain", Cosmos là giao thức layer-0 tập trung vào khả năng mô-đun và linh hoạt cho nhà phát triển. Mục tiêu của cộng đồng Cosmos là biến mainchain Cosmos Hub thành mẫu mực xây dựng blockchain trong hệ sinh thái. Nhiều blockchain layer-1 phổ biến hiện vận hành trên nền tảng Cosmos.

Polkadot (DOT): Polkadot cho phép các blockchain khác nhau kết nối thông qua mainchain Relay Chain. Cơ chế đồng thuận Nominated Proof-of-Stake tăng cường bảo mật, hướng đến xây dựng nền tảng mở rộng, an toàn cho các blockchain chuyên biệt tùy mục đích.

Kết luận

Sự xuất hiện của các giao thức như Cosmos, Polkadot và Avalanche đánh dấu bước chuyển mình trong thiết kế và triển khai blockchain. Blockchain layer-0 khắc phục các hạn chế về mở rộng và tương tác của nhiều layer-1 hàng đầu bằng vai trò hạ tầng nền tảng. Các sidechain mô-đun và giao thức truyền thông chuyên biệt giúp hệ sinh thái trở nên linh hoạt, kết nối, cho phép xây dựng các layer-1 tùy chỉnh phục vụ nhu cầu riêng biệt—đặt nền móng cho tương lai kết nối blockchain. Layer-0 không chỉ là tiến bộ công nghệ mà còn là cuộc cách mạng kiến trúc blockchain, thúc đẩy mạng lưới hiệu quả, linh hoạt, hợp tác hơn.

FAQ

Ví dụ về Layer-0 là gì?

Polkadot (DOT) là ví dụ điển hình về giao thức layer-0, cung cấp nền tảng giúp các blockchain khác nhau kết nối, tương tác.

Bitcoin là Layer-1 hay Layer-0?

Bitcoin là blockchain layer-1. Đây là kiến trúc nền cho tiền mã hóa, với layer-1 chỉ mạng blockchain chủ lực.

Layer Zero trong tiền mã hóa là gì?

Layer Zero là giao thức tương tác kết nối các blockchain, cho phép truyền thông và chuyển giao tài sản giữa các mạng lưới. Đây là lớp nền tảng cho sự kết nối blockchain.

Sự khác biệt giữa Layer-1 và Layer-0 là gì?

Layer-0 tập trung vào chuyển mạch quang lambda, trong khi layer-1 quản lý kiểm soát điện và điều hành mạng lưới. Layer-0 cung cấp đường dẫn quang học, layer-1 đảm nhiệm chức năng kiểm soát mạng.