Transactions per second (TPS) trong tiền mã hóa là gì?

Transactions per second (TPS)—số lượng giao dịch mỗi giây—là chỉ số hiệu suất then chốt trong hệ sinh thái tiền mã hóa và blockchain, phản ánh số giao dịch mà một mạng lưới có khả năng xử lý trong một giây. Khi việc ứng dụng tiền mã hóa mở rộng, chỉ số này ngày càng giữ vai trò quan trọng vì người dùng đòi hỏi tốc độ xử lý giao dịch nhanh, hiệu quả, tương đương với hệ thống tài chính truyền thống.

Transaction per second (TPS) là gì?

Transactions per second là thước đo nền tảng xác định năng lực xử lý của một mạng lưới blockchain. Về bản chất, chỉ số này thể hiện số giao dịch mà mạng lưới có thể xác thực và xác nhận trong một giây. Tuy nhiên, để hiểu đúng về TPS, cần phân biệt giữa TPS trung bình và TPS tối đa trên blockchain.

TPS trung bình thể hiện hiệu suất mạng trong điều kiện hoạt động bình thường với nhu cầu sử dụng phổ thông. Ngược lại, TPS tối đa phản ánh năng lực đỉnh điểm của mạng khi xảy ra các đợt hoạt động cao, ví dụ như khi biến động giá mạnh khiến nhiều người dùng đồng thời thực hiện giao dịch. Một ví dụ điển hình, Bitcoin—dù đứng đầu về vốn hóa thị trường—lại ghi nhận TPS trung bình chỉ khoảng 5 và tối đa khoảng 7, thuộc mức thấp nhất trong ngành.

Nguyên nhân chủ yếu là do kiến trúc thiết kế của Bitcoin cùng cam kết của cộng đồng với việc giữ vững cấu trúc nguyên bản. Triết lý phi tập trung, nền tảng của nhiều dự án tiền mã hóa, thường dẫn đến sự đánh đổi về tốc độ xử lý giao dịch. Trong khi đó, các hệ thống thanh toán tập trung như VISA có thể xử lý hơn 65.000 giao dịch mỗi giây—cho thấy khoảng cách hiệu suất rất lớn giữa nền tảng tài chính truyền thống và đa số mạng lưới blockchain hiện nay.

TPS phản ánh gì về tốc độ mạng lưới blockchain?

TPS là chỉ số liên quan trực tiếp đến tốc độ mạng lưới blockchain, nhưng không phải là yếu tố duy nhất quyết định. Dù TPS thể hiện lượng giao dịch xử lý trong một giây, còn một yếu tố quan trọng khác là thời gian hoàn tất giao dịch—tức thời gian cần thiết để giao dịch được xác nhận không thể đảo ngược trên blockchain.

Bitcoin với TPS trung bình 5 cùng thời gian hoàn tất giao dịch khiến người dùng thường phải chờ ít nhất một giờ để giao dịch được xác nhận hoàn toàn. Điều này khác biệt rõ rệt với các blockchain thế hệ mới đã áp dụng nhiều cải tiến công nghệ. Ví dụ, Ethereum ban đầu chỉ đạt khoảng 15 TPS với Proof of Work. Sau khi nâng cấp lên Proof of Stake (Ethereum 2.0 hoặc "The Merge"), năng lực lý thuyết đã tăng vọt lên 20.000 đến 100.000 TPS nhờ áp dụng sharding và các giải pháp mở rộng khác.

Quá trình phát triển blockchain đã dẫn đến nhiều đề xuất nhằm nâng cao TPS trên các mạng lưới. Riêng với Bitcoin, các ý tưởng như tăng kích thước khối hoặc thay đổi cơ chế đồng thuận đều từng được đề xuất nhưng phần lớn bị cộng đồng bác bỏ, do ưu tiên bảo mật và phi tập trung hơn là tăng tốc độ.

Tốc độ giao dịch blockchain có thực sự quan trọng?

Trong nền kinh tế số phát triển nhanh, tốc độ giao dịch trở thành yếu tố sống còn giúp blockchain thu hút người dùng. Nguyên tắc "thời gian là tiền bạc" thể hiện rõ với giao dịch tiền mã hóa—người dùng kỳ vọng quá trình xử lý nhanh, liền mạch như các hệ thống thanh toán số hiện đại.

Khi ngành tiền mã hóa phục vụ hàng triệu người toàn cầu, TPS cao là điều kiện tiên quyết để đảm bảo mạng lưới vận hành ổn định và người dùng hài lòng. Nếu blockchain không đáp ứng đủ tốc độ, mạng sẽ bị tắc nghẽn, khiến người dùng chờ đợi xác nhận giao dịch lâu. Điều này làm giảm trải nghiệm và hiệu quả toàn mạng lưới.

Phí giao dịch cũng chịu tác động trực tiếp từ TPS. Thông thường, phí giao dịch tiền mã hóa thấp hơn ngân hàng truyền thống, giúp tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, khi mạng bị tắc nghẽn, những người muốn ưu tiên giao dịch sẽ trả phí cao hơn để được xác nhận trước, khiến phí trung bình tăng và nhiều người không đủ khả năng bị loại khỏi mạng lưới.

Khả năng mở rộng—năng lực mạng đáp ứng nhu cầu tăng cao—phụ thuộc trực tiếp vào TPS. Mạng lưới cần duy trì TPS trung bình cho hoạt động thường nhật và TPS tối đa cho các giai đoạn cao điểm. Nếu không, blockchain sẽ bị quá tải khi số người dùng tăng nhanh, từ đó chất lượng dịch vụ giảm sút.

Những mạng lưới tiền mã hóa nào có tốc độ nhanh nhất?

Nhận biết sớm hạn chế mở rộng của Bitcoin, các nhà phát triển blockchain đã xây dựng nhiều giải pháp tăng TPS cho các mạng lưới mới. Hàng nghìn đồng tiền mã hóa ra đời, tập trung phát triển blockchain riêng tối ưu hóa thông lượng giao dịch.

Solana (SOL) nổi bật với tốc độ giao dịch hàng đầu hiện nay. Theo whitepaper, Solana về lý thuyết đạt đến 710.000 TPS. Dù đây là con số tối đa, mạng đã chứng minh hiệu suất thực tế lên đến 65.000 TPS trong thử nghiệm và có thể lên 400.000 TPS ở điều kiện lý tưởng. Solana cũng có thời gian hoàn tất giao dịch vượt trội, chỉ 21 đến 46 giây so với tối thiểu một giờ của Bitcoin, trở thành mạng lưới blockchain hiệu suất cao dẫn đầu ngành.

SUI là blockchain hiệu suất cao khác được đánh giá trong nhóm dẫn đầu. Đây là Layer-1 không cấp phép, có thể đạt 125.000 TPS nhờ trình xác thực xử lý song song, tối đa hóa thông lượng và giảm độ trễ. Kiến trúc mạng tối ưu hóa khả năng mở rộng qua xác thực giao dịch tức thời và riêng biệt, nâng cao hiệu quả tổng thể.

BNB Smart Chain (BSC) cũng nổi bật với tốc độ giao dịch cạnh tranh, thuộc nhóm blockchain nhanh nhất. BSC hỗ trợ hợp đồng thông minh, tương thích Ethereum Virtual Machine (EVM), giúp người dùng truy cập hệ sinh thái Ethereum đồng thời tận hưởng tốc độ xử lý nhanh. Mạng liên tục duy trì thông lượng cao, là lựa chọn phổ biến nhờ hiệu quả và tốc độ.

Ethereum cũng đáng chú ý với bước chuyển mình sau khi nâng cấp lên Ethereum 2.0. Việc chuyển sang Proof of Stake kết hợp sharding nâng TPS tối đa lý thuyết từ 12-15 lên 100.000. Với vai trò là blockchain lớn nhất cho hợp đồng thông minh, nâng cấp này rất quan trọng để xử lý khối lượng giao dịch và vi giao dịch khổng lồ. Dù không phải blockchain nhanh nhất, các cải tiến đã giúp Ethereum tăng sức cạnh tranh rõ rệt.

XRP của Ripple đại diện cho hướng tiếp cận khác về kiến trúc blockchain. XRP không dùng cấu trúc blockchain truyền thống mà chạy trên RippleNet—sổ cái phân tán độc quyền. RippleNet có thể xử lý tới 50.000 TPS—vượt xa các hệ thống thanh toán quốc tế như SWIFT, thuộc nhóm giải pháp blockchain thanh toán nhanh nhất hiện nay.

Khi đánh giá các blockchain nhanh nhất, cần lưu ý chỉ số lý thuyết thường cao hơn hiệu suất thực tế. Tuy vậy, Solana, SUI và nhiều Layer-1 đã chứng minh rằng tốc độ cao vẫn có thể đảm bảo bảo mật, phi tập trung. Các nền tảng blockchain nhanh nhất không ngừng mở rộng giới hạn công nghệ sổ cái phân tán.

Kết luận

Transactions per second trở thành chỉ số then chốt đánh giá hiệu suất và khả năng mở rộng blockchain. Khi tiền mã hóa tiếp tục lan rộng, TPS cao ngày càng quan trọng. Ngành công nghiệp đã đầu tư lớn vào giải pháp nâng cao tốc độ giao dịch, khả năng mở rộng, đáp ứng nhu cầu người dùng và cạnh tranh với tài chính truyền thống.

Những tiến bộ về TPS trên nhiều blockchain chứng minh các giải pháp khả thi đã xuất hiện. Từ thông lượng ấn tượng của Solana đến nâng cấp đột phá của Ethereum và sự xuất hiện của SUI, ngành công nghiệp tiền mã hóa đang đổi mới mạnh mẽ để giải quyết thách thức mở rộng. Những phát triển này mở ra triển vọng tích cực cho tương lai ngành, cho thấy blockchain hoàn toàn có thể đáp ứng yêu cầu tài chính đại chúng mà vẫn giữ nguyên giá trị phi tập trung, bảo mật cốt lõi.

Cuộc đua phát triển blockchain nhanh nhất vẫn tiếp tục thúc đẩy đổi mới toàn ngành. Khi công nghệ tiến bộ, các cơ chế đồng thuận mới và kiến trúc hiện đại xuất hiện, giới hạn tốc độ giao dịch blockchain sẽ tiếp tục được mở rộng, đáp ứng nhu cầu hệ sinh thái tài sản số và ứng dụng phi tập trung ngày càng lớn. Các blockchain nhanh nhất hiện nay đang xác lập chuẩn hiệu suất mới, chứng minh tốc độ, bảo mật và phi tập trung hoàn toàn có thể hội tụ trong một hệ thống được thiết kế tối ưu.

FAQ

Blockchain nào nhanh nhất hiện nay?

Đến năm 2025, Solana vẫn giữ vị trí blockchain nhanh nhất, xử lý hàng nghìn giao dịch mỗi giây với thời gian hoàn tất gần như tức thì.

XRP có phải là đồng tiền mã hóa nhanh nhất?

XRP thuộc nhóm tiền mã hóa giao dịch nhanh nhất, nổi bật với tốc độ xử lý vượt trội. XRP có thể xử lý đến 1.500 giao dịch mỗi giây, là lựa chọn tối ưu cho thanh toán xuyên biên giới tốc độ cao.

Blockchain nào nhanh hơn Ethereum?

Đến năm 2025, Alephium và Hyperliquid vượt trội Ethereum về tốc độ xử lý giao dịch, cung cấp thông lượng cao hơn và thời gian hoàn tất giao dịch nhanh hơn.

BTC hay ETH nhanh hơn?

ETH nhanh hơn. Thời gian trung bình để tạo một khối của Ethereum là 13-15 giây, trong khi Bitcoin là 10 phút, nên giao dịch trên ETH được xử lý nhanh hơn rõ rệt.