Vì sao Crypto không thể tạo dựng giá trị bền vững

Phần lớn các nhà sáng lập crypto tôi quen đều đã chuyển hướng lần thứ ba.

Những người từng phát triển nền tảng NFT năm 2021 sau đó chuyển sang DeFi yields vào năm 2022, tiếp tục với AI agents trong 2023/24, và hiện tại lại tập trung vào xu hướng nổi bật của quý này (có thể là thị trường dự đoán?).

Việc chuyển hướng của họ là hợp lý. Xét nhiều phương diện, họ đang vận hành đúng theo quy luật thị trường. Song vấn đề nằm ở chỗ, chính quy luật này khiến quá trình xây dựng những giá trị bền vững trở thành điều không thể về mặt cấu trúc.

Chu kỳ sản phẩm 18 tháng

Câu chuyện xuất hiện → dòng vốn đổ vào → mọi người chuyển hướng → phát triển trong 6-9 tháng → câu chuyện kết thúc → lại chuyển hướng.

Trước đây chu kỳ này kéo dài 3-4 năm (thời ICO). Sau giảm còn 2 năm. Hiện tại, may mắn thì được 18 tháng.

Vốn đầu tư mạo hiểm vào crypto đã giảm gần 60% chỉ trong một quý (Q2 2025). Điều này làm thời gian và nguồn lực để các nhà sáng lập xây dựng trước khi xu hướng mới xuất hiện trở nên rất hạn chế.

Vấn đề là không thể tạo ra giá trị thực sự chỉ trong 18 tháng. Hạ tầng công nghệ thực chất cần ít nhất 3-5 năm để hoàn thiện. Tìm kiếm sự phù hợp sản phẩm - thị trường (product-market fit) đòi hỏi quá trình thử nghiệm lâu dài, không thể gói gọn trong từng quý.

Nhưng nếu vẫn tập trung vào câu chuyện của năm ngoái, sẽ khó thu hút nguồn lực. Nhà đầu tư rút lui. Người dùng chuyển sang các dự án khác. Một số nhà đầu tư còn yêu cầu phải theo kịp xu hướng mới nhất. Thành viên đội ngũ có thể chuyển sang những dự án vừa huy động vốn thành công theo xu hướng mới.

Hiệu ứng chi phí chìm như một cơ chế sinh tồn

Lời khuyên kinh doanh truyền thống: đừng rơi vào hiệu ứng chi phí chìm. Không hiệu quả thì chuyển hướng.

Crypto đã nâng hiệu ứng chi phí chìm lên tối đa.

Hiện tại, hiếm ai kiên trì với dự án đủ lâu để biết nó có hiệu quả không. Có dấu hiệu cản trở: chuyển hướng. Người dùng tăng chậm: chuyển hướng. Huy động vốn khó: chuyển hướng.

Mỗi nhà sáng lập đều tự cân nhắc:

• Tiếp tục phát triển sản phẩm hiện tại, hy vọng 2-3 năm nữa sẽ thành công. Nếu may mắn, có thể huy động thêm một vòng vốn.
• Chuyển hướng sang câu chuyện nóng: huy động vốn ngay, ghi nhận lợi nhuận trên giấy, rút khỏi dự án trước khi có đánh giá về hiệu quả thực tế.

Phần lớn trường hợp, lựa chọn thứ hai chiếm ưu thế.

Bài toán dừng lại

Rất ít dự án crypto thực sự hoàn thành những gì đã bắt đầu.

Đa số luôn ở trạng thái “gần xong”. Luôn còn một tính năng nữa là đạt product-market fit.

Vì giữa chừng câu chuyện lại thay đổi, nên việc hoàn thiện giao thức DeFi trở nên vô nghĩa, khi cả thị trường đã chuyển sang bàn về AI agents.

Thị trường thường không ưu tiên sản phẩm đã hoàn thiện. Một sản phẩm hoàn chỉnh có giới hạn rõ ràng, trong khi sản phẩm “gần hoàn thiện” vẫn được nhìn nhận là còn nhiều tiềm năng.

Vốn đầu tư chạy theo sự chú ý, không phải sự hoàn thiện

Thứ thực sự được cấp vốn: Câu chuyện mới - chưa có sản phẩm: huy động được 50 triệu USD

• Câu chuyện có sản phẩm vận hành; khó huy động 5 triệu USD
• Câu chuyện cũ với sản phẩm và người dùng thật: không thể huy động vốn

VC không tài trợ cho sản phẩm mà cho sự chú ý. Sự chú ý luôn đổ về câu chuyện mới, không phải sản phẩm cũ đã hoàn thiện. Đa số đội ngũ chỉ tập trung tối ưu hóa câu chuyện để thu hút vốn, không quan tâm tới sản phẩm thật sự. Hoàn thành là tự giới hạn. Không hoàn thành là giữ mọi lựa chọn.

Giữ chân đội ngũ

Lập trình viên xuất sắc nhất có thể được mời với mức đãi ngộ gấp đôi để chuyển sang dự án theo xu hướng mới. Trưởng phòng marketing có thể chuyển sang dự án vừa huy động hàng trăm triệu USD.

Khó cạnh tranh khi đã chuyển hướng khỏi xu hướng nóng sáu tháng trước, lúc quyết định hoàn thiện dự án.

Dự án ổn định, ít biến động thường không thu hút nhân sự. Nhiều người muốn tham gia vào dự án nhiều vốn, tiềm năng cao, dù rủi ro.

Khoảng chú ý của người dùng

Người dùng crypto chọn sản phẩm vì nó mới, được bàn luận nhiều, hoặc có khả năng nhận airdrop.

Khi câu chuyện chuyển hướng, họ rời đi. Dù sản phẩm cải thiện, dù bạn thêm đúng tính năng họ yêu cầu cũng không quan trọng.

Không thể xây dựng sản phẩm bền vững cho nhóm người dùng không ổn định.

Nhiều nhà sáng lập đã chuyển hướng quá nhiều đến mức quên mục tiêu ban đầu.

Mạng xã hội phi tập trung → NFT marketplace → defi aggregator → hạ tầng gaming → AI agents → thị trường dự đoán. Việc chuyển hướng dần trở thành mô hình kinh doanh.

Nghịch lý hạ tầng

Những sản phẩm tồn tại lâu dài trong crypto chủ yếu được xây dựng trước khi thị trường chú ý đến lĩnh vực này.

Bitcoin ra đời khi chưa có sự quan tâm, không có VC, không có token launch. Ethereum xây dựng trước khi bùng nổ ICO, trước khi ai biết rõ về smart contract.

Phần lớn sản phẩm tạo ra trong chu kỳ hype đều kết thúc cùng chu kỳ đó. Sản phẩm xây dựng giữa các chu kỳ lại có khả năng tồn tại cao hơn.

Tuy nhiên, rất ít sản phẩm được phát triển vào giai đoạn thị trường trầm lắng vì thiếu vốn, thiếu sự chú ý và thanh khoản.

Vì sao điều này không thay đổi

Cơ chế thưởng bằng token tạo ra cơ hội thoát vốn linh hoạt. Khi nhà sáng lập và nhà đầu tư có thể rút lui trước khi sản phẩm trưởng thành, họ sẽ làm vậy.

Thông tin lan truyền nhanh hơn xây dựng. Đến khi sản phẩm hoàn thành, mọi người đã biết kết quả. Giá trị cốt lõi của crypto là tốc độ. Đòi hỏi phát triển chậm đồng nghĩa đi ngược lại bản chất.

Nếu mất 3 năm xây dựng, người khác có thể sao chép ý tưởng và ra sản phẩm trong 3 tháng với mã kém hơn nhưng marketing tốt hơn. Và họ chiến thắng.

Vậy tiếp theo là gì?

Crypto gặp khó khăn trong việc tạo giá trị dài hạn vì cấu trúc bản chất không ủng hộ tư duy lâu dài.

Có thể có người sáng lập kiên định, không chuyển hướng, bám sát tầm nhìn ban đầu, xây dựng trong nhiều năm thay vì vài tháng. Nhưng khả năng cao sẽ không đạt được thành công tài chính, bị lãng quên hoặc bị thay thế bởi người liên tục chuyển hướng.

Thị trường không thưởng cho việc hoàn thành. Thị trường thưởng cho việc bắt đầu cái mới. Lặp đi lặp lại. Có lẽ đổi mới thực sự của crypto không nằm ở công nghệ; mà ở cách tối ưu giá trị từ mức hoàn thiện tối thiểu. Có thể sản phẩm chính là sự chuyển hướng.

Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm:

1. Bài viết đăng lại từ [therosieum]. Mọi quyền tác giả thuộc về tác giả gốc [therosieum]. Nếu có thắc mắc về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và nhận định trong bài viết này thuộc về tác giả, không phải khuyến nghị đầu tư.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Trừ khi có thông báo khác, nghiêm cấm sao chép, phân phối hoặc đạo văn bản dịch này.