Nhập môn đầu tư chứng khoán Mỹ: Hiểu rõ cơ chế hoạt động của ADR và các điểm đầu tư chính

ADR nhanh chóng hiểu biết

ADR là gì? ADR tức là Chứng khoán ủy thác Mỹ (American Depositary Receipt), do ngân hàng ủy thác Mỹ phát hành đại diện cho cổ phiếu của công ty nước ngoài, giúp cổ phiếu của doanh nghiệp nước ngoài có thể lưu hành và giao dịch trên thị trường chứng khoán Mỹ. Nhà đầu tư có thể trực tiếp mua ADR trên Nasdaq, NYSE hoặc thị trường OTC mà không cần mở tài khoản địa phương đổi ngoại tệ.

Nói đơn giản, ADR tương đương như “đại lý cổ phiếu” của công ty nước ngoài phát hành tại thị trường Mỹ, vừa mở ra kênh huy động vốn qua cổ phiếu Mỹ cho doanh nghiệp nước ngoài, vừa cung cấp cho nhà đầu tư toàn cầu một phương thức đầu tư quốc tế tiện lợi. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, đầu tư ADR liên quan đến rủi ro thanh khoản, biến động tỷ giá và chi phí phát sinh, đòi hỏi nhà đầu tư phải cân nhắc cẩn thận.

Cơ chế hoạt động của ADR

Nếu doanh nghiệp nước ngoài muốn huy động vốn trên thị trường chứng khoán Mỹ, so với việc niêm yết trực tiếp, phát hành ADR là lựa chọn tiết kiệm và nhanh hơn. Công ty chỉ cần gửi cổ phiếu trong nước vào ngân hàng ủy thác Mỹ, ngân hàng sẽ phát hành chứng chỉ ADR thay mặt, từ đó cổ phiếu có thể giao dịch trên thị trường Mỹ.

Ví dụ như TSMC, nhà đầu tư không cần mở tài khoản tại Đài Loan, mà có thể mua trực tiếp ADR của họ (mã TSM.US) qua nhà môi giới chứng khoán Mỹ để tham gia cơ hội đầu tư của nhà sản xuất chip hàng đầu thế giới này. Đối với công ty, điều này tránh được thủ tục phức tạp của việc niêm yết trên thị trường Mỹ; còn đối với nhà đầu tư, toàn bộ quy trình giao dịch giống như mua cổ phiếu Mỹ, giảm đáng kể rào cản tham gia.

Phân loại và cấp độ rủi ro của ADR

ADR được chia thành hai loại chính:

ADR có bảo trợ — do công ty nước ngoài chính thức ủy quyền ngân hàng ủy thác phát hành, công ty chịu trách nhiệm và trả phí phát hành. Loại ADR này tuân thủ quy định của Ủy ban Chứng khoán Mỹ (SEC), định kỳ công bố báo cáo tài chính, mức độ tuân thủ cao nhất, thường giao dịch trên các sàn chính quy.

ADR không bảo trợ — ngân hàng ủy thác tự phát hành, có thể không có sự tham gia của công ty nước ngoài, chỉ giao dịch trên thị trường OTC. Các cổ phiếu Trung Quốc nổi bật như Tencent (TCEHY.US), BYD (BYDDY.US) thuộc loại này, có mức rủi ro cao hơn.

Theo mức độ tham gia thị trường, ADR còn phân thành ba cấp độ:

ADR cấp 1 có tính thanh khoản thấp nhất, rủi ro cao nhất; cấp 2 và 3 giao dịch trên các sàn chính quy, tính chuẩn mực cao hơn.

Tỷ lệ ADR: Cơ chế chuyển đổi ẩn

ADR không phải luôn tỷ lệ 1:1 với cổ phiếu nước ngoài, mà theo tỷ lệ quy đổi nhất định. Ví dụ, tỷ lệ ADR của TSMC là 1:5, tức 1 cổ phiếu ADR đại diện cho 5 cổ phiếu TSMC (mã 2330); Hồng Hải (HNHAY.US) cũng tỷ lệ 1:5; còn Cổ phần Viễn thông Trung Quốc (CHT.US) là 1:10.

Việc thiết lập tỷ lệ của công ty dựa trên ba yếu tố chính:

• Mức giá cổ phiếu và tỷ giá ngoại tệ
• Tiện lợi cho nhà đầu tư (giá cổ phiếu quá cao sẽ giảm tính thanh khoản)
• Nhu cầu thanh khoản

Dưới đây là bảng tỷ lệ ADR của một số doanh nghiệp Đài Loan:

Cổ phiếu nội địa vs ADR: bốn điểm khác biệt cốt lõi

Lấy thị trường Đài Loan làm ví dụ, cổ phiếu nội địa và ADR của cùng một công ty có sự khác biệt rõ ràng:

Tính chất và quản lý — Cổ phiếu Đài Loan do Sở Giao dịch Chứng khoán Đài Loan quản lý; ADR là chứng chỉ đại diện do Ủy ban Chứng khoán Mỹ quản lý, quy tắc giao dịch và tiêu chuẩn quản lý hoàn toàn khác nhau.

Nơi giao dịch và nhóm nhà đầu tư — Cổ phiếu Đài Loan dành cho nhà đầu tư trong nước, giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán Đài Loan; ADR hướng tới nhà đầu tư toàn cầu, giao dịch trên thị trường Mỹ, dẫn đến cung cầu khác nhau.

Mã và tỷ lệ chuyển đổi — Mã cổ phiếu TSM của TSMC trên thị trường Đài Loan là 2330, mã ADR là TSM.US, mua 1 cổ phiếu Đài Loan thì là 1 cổ phiếu, còn mua ADR phải tính theo tỷ lệ 1:5.

Biến động giá — Dù xu hướng chung tương tự, nhưng giá cổ phiếu Đài Loan và ADR có thể chênh lệch do tỷ giá, thanh khoản thị trường Mỹ, tâm lý nhà đầu tư, dẫn đến hiện tượng cao hơn hoặc thấp hơn giá nội địa. Năm 2023, giá ADR của TSMC từng cao hơn 3%, phản ánh sự kỳ vọng của nhà đầu tư nước ngoài cao hơn thị trường nội địa.

Rủi ro và lợi ích thực tế của đầu tư ADR

Xem xét thanh khoản

Khối lượng giao dịch ADR thường thấp hơn nhiều so với cổ phiếu nội địa. Ví dụ, cổ phần Viễn thông Trung Quốc có trung bình 14.5 nghìn cổ phiếu giao dịch mỗi tháng trên thị trường Mỹ, trong khi cổ phiếu nội địa cùng kỳ đạt trung bình 12.24 triệu cổ phiếu, độ sâu thị trường rõ ràng khác biệt. Thanh khoản thấp đồng nghĩa với việc nhà đầu tư có thể gặp khó khăn trong mua bán, chênh lệch giá lớn, đặc biệt trong biến động mạnh của thị trường.

Rủi ro tỷ giá

ADR giao dịch bằng USD, nhà đầu tư không USD phải chịu ảnh hưởng của biến động tỷ giá. Giả sử nhà đầu tư đổi 30.000 TWD thành 1.000 USD mua ADR, lợi nhuận 20% thì tài sản tăng lên 1.200 USD. Nhưng nếu tỷ giá từ 1:30 giảm xuống 1:25, quy đổi về TWD chỉ còn 30.000, lợi nhuận bị mất mát do tỷ giá.

Ngoài ra, biến động tỷ giá giữa đồng nội tệ của công ty nước ngoài và USD cũng ảnh hưởng trực tiếp đến giá ADR, nhà đầu tư cần theo dõi hai tỷ giá này cùng lúc.

Hiện tượng chiết khấu và thặng dư

Giá quy đổi của ADR và cổ phiếu nước ngoài thường có chênh lệch. Nếu giá ADR quy đổi cao hơn giá cổ phiếu nội địa, gọi là thặng dư; ngược lại là chiết khấu. Các nhà đầu tư thông minh sẽ bán ADR khi thặng dư, mua cổ phiếu nội địa để kiếm lợi.

Phân tích cơ bản doanh nghiệp

Đầu tư ADR về bản chất vẫn là đầu tư vào hoạt động kinh doanh của công ty, do đó cần chú ý đến tình hình kinh doanh, triển vọng ngành, chính sách. Tuy nhiên, ADR cấp 1 tại Mỹ không bắt buộc công bố báo cáo tài chính, nhà đầu tư phải tự thu thập thông tin tài chính từ thị trường trong nước của công ty.

Đánh giá ưu nhược điểm khi đầu tư ADR

Ưu điểm chính

Chi phí thuế thấp — Nhà đầu tư Đài Loan giao dịch ADR lợi nhuận dưới 100 triệu TWD không phải chịu thuế thu nhập, khác với thuế giao dịch của cổ phiếu nội địa, tổng thuế thấp hơn. Nhà giao dịch thường xuyên chọn nhà môi giới nước ngoài để giao dịch ADR, phí giao dịch thường thấp hơn nhiều so với cổ phiếu nội địa.

Đa dạng hóa danh mục đầu tư — Thị trường chứng khoán Mỹ chủ yếu là các doanh nghiệp Mỹ, ADR giúp nhà đầu tư có thể phân bổ đồng thời các doanh nghiệp Mỹ và quốc tế. Ví dụ, trong lĩnh vực xe điện, có thể đầu tư cùng lúc Tesla (TSLA.US) của Mỹ và NIO (NIO.US) của Trung Quốc, thực hiện phân tán toàn cầu thực sự.

Rủi ro chính

Chi phí vận hành xuyên quốc gia — Nhà đầu tư không phải Mỹ cần mở tài khoản nhà môi giới quốc tế, đổi ngoại tệ sang USD, xử lý chuyển tiền xuyên quốc gia, mỗi bước đều phát sinh chi phí. Nếu chọn nhà môi giới Đài Loan mua hộ ADR, phải trả phí 1-2%, chi phí này còn cao hơn.

Rủi ro tỷ giá kép — Nhà đầu tư phải chịu rủi ro tỷ giá USD so với nội tệ, đồng thời còn phải đối mặt với biến động tỷ giá giữa đồng nội tệ của công ty nước ngoài và USD, rủi ro phức tạp hơn.

Thanh khoản và thiếu thông tin — Thanh khoản ADR thường thấp hơn cổ phiếu nội địa, đồng thời các nhà đầu tư Mỹ ít quen thuộc với các công ty nước ngoài này, dẫn đến ít tham gia, khó khai thác lợi nhuận qua các cơ hội chênh lệch giá.

Tóm tắt khuyến nghị đầu tư

ADR cung cấp công cụ phân bổ toàn cầu tiện lợi cho nhà đầu tư quốc tế, nhưng không phải là lựa chọn ít rủi ro. Trước khi đầu tư, cần đánh giá khả năng chịu đựng rủi ro, mức độ chấp nhận biến động tỷ giá, và hiểu rõ về tình hình tài chính của công ty mục tiêu. Đồng thời, chú ý đến các cấp độ ADR khác nhau để tránh chọn phải sản phẩm có rủi ro quá cao. Đối với nhà đầu tư mới, nên bắt đầu từ ADR cấp 2 hoặc 3 (có quản lý chặt chẽ hơn, tính thanh khoản cao hơn).